بلاگ
سوگ
این اصطلاح احساسها و رفتارهایی را در بر میگیرد که در نتیجهی ضایعهی فقدان پدید میآید. اگر چه فقدان به مرگ عزیزان اطلاق میشود؛ اما سوگ را می توان واکنشی در مقابل طلاق؛ قطع عضو و از دست دادن شغل و از دست دادن محبوب نیز باشد. با آن که معمولاً کاربرد و اصطلاح سوگ و سوگواری یکسان است؛ اما سوگواری به معنای دقیق تر به فرآیند انحلال سوگ اطلاق میشود که طی آن فرد با فقدان، سازگاری پیدا میکند.
سوگ و فقدان با بسیاری از رویدادهای زندگی همراه است. اگر سوگ به صورت حل نشده باقی بماند، تسکین و شفای فرد داغدیده با تأخیر رو به رو خواهد شد و ممکن است هرگز صورت نگیرد.
واکنش هایی که در برابر سوگ صورت میگیرد میتواند بهنجار یا نابهنجار و پیچیده باشد. سوگ بهنجار دامنه ای از نشانه ها را در میگیرد که بسیار متنوع و گسترده است. این نشانهها را میتوان در چهار گروه جای داد:
- علائم عاطفی: هم چون غم، خشم، احساس گناه، اضطراب، خستگی، کرختی و پریشانی.
- علائم جسمانی: هم چون خالی بودن معده، احساس فشار در قفسه ی سینه، تنگی نفس، ضعف عضلانی و تشنگی دهان.
- علائم شناختی: هم چون ناباوری، توهم و احساس حضور متوفی.
- علائم رفتاری: اختلال در خواب، حواس پرتی، بی قراری، اختلال در اشتها، آه کشیدن و حفظ اشیای متوفی.
انواع سوگ
1-سوگ بیمارگونه: این واکنش بیش از شش ماه پس از فقدان ظاهر می شود و علی رغم آگاهی کامل بازمانده، میل به انکار فقدان وجود دارد.فرد داغدیده مدام منتظر بازگشت متوفاست و در عین حال از چنین احتمالی نیز بیمناک است. افرادی که دارای سوگ بیمارگونه هستند اغلب هنگام صحبت از متوفا از زمان حال استفاده میکنند.
2-سوگ افراطی: در واکنش سوگ افراطی بروز غمگینی به صورت افسردگی عمده و اضطراب به صورت هراس و ترس مرضی دیده میشود که در این صورت مداخلات لازم باید انجام شود.
3-سوگ مزمن: واکنشی است که بیش از حد طول میکشد و هرگز به نتیجهی رضایت بخش نمیرسد. در این شرایط اگرچه فرد نسبت به وضعیت خودآگاهی دارد ولی واکنش مزمن خود به خود پایان نمی پذیرد و فرد احساس میکند که این وضعیت ادامه دارد و هنوز ناتمام مانده است.
4-سوگ تأخیری: در این واکنش ممکن است فرد به هنگام مواجهه با فقدان واکنش عاطفی نشان دهد اما درجهی شدت واکنش کمتر از اهمیت فقدان باشد. در صورتی که فرد در آینده با فقدان دیگری مواجه شود نشانههایی را بروز می دهد که از شدت بیشتری برخوردار است.
5-سوگ پوشیده: در سوگ پوشیده افراد نشانهها و رفتارهایی را تجربه میکنند که مشکلاتی برای آنها ایجاد می کند، اما برایشان مشخص نیست که این واکنش ها با موضوع فقدان ارتباط دارد. یکی از عوارض سوگ پوشیده بیماری تقلیدی است یعنی بروز علائم بیماری متوفی در بازمانده. به طور کلی سوگ پوشیده به صورت نشانههای جسمی یا رفتارهای غیرعادی و ناسازگارانه بروز می نماید.
6-سوگ انتظار: واکنشی است که پیش از مرگ متوفی ظاهر می شود. واکنش سوگ قبل از فقدان غیر قابل اجتناب است که معمولاً با وقوع فقدان خاتمه می یابد.
مراحل سوگ
مراحل سوگ از منظر جان بالبی:
- کرختی و اعتراض
- پیدایش اشتیاق برای دیدن فرد از دست رفته و در جست وجوی او برآمدن
- نابسامانی و یأس
- ساملن یابی مجدد
مراحل سوگ از منظر سی. ام. پارکس:
- احساس خطر
- کرختی
- دلتنگ شدن و جست وجو کردن
- افسردگی
- بهبود و سامان یابی مجدد
مراحل سوگ از منظر ویلیامز:
- انکار
- خشم
- معامله
- افسردگی
- پذیرش
اهداف مشاوره ی سوگ
هدف کلی مشاوره ی سوگ دور کردن بازمانده ازیأس و ناامیدی است. با این حال می توان برای مشاوره اهداف ویژه ی زیر را در نظر گرفت(وردن، 1995).
- افزایش واقعیت فقدان
- کمک به مراجع برای رفع آثار آشکار و پنهان فقدان..
- کمک به مراجع برای غلبه بر موانع سازگاری پس از فقدان.
- تشویق مراجع به انجام دادن و داعی مناسب با متوفی و بازگشت به زندگی عادی با یک سرمایه گذاری مناسب.
برگرفته از کتابچهی آموزشی مشاوره- رضا رزاقی-سازمان بهزیستی کشور- معونت امور فرهنگی و پیشگیری.